De huidige preventiecampagne rond COVID-19 wil ons tot meer hygiëne en meer ‘sociale afstand’ brengen om zo het besmettingsrisico te verkleinen. Het is een breedspectrum-campagne langs de weg van het fear appeal, waarin de ernst van het risico ons tot verstandig gedrag moet bewegen. Dat is een mooie gedachte, maar – zoals ik al eerder schreef – niet genoeg. We kunnen ons na afgelopen weekend wellicht beklagen dat ‘veel mensen zo dom zijn om zich niet verstandig te gedragen’, maar het lijkt me gepaster om onszelf af te vragen ‘hoe konden we zo naïef zijn om te denken dat dit voldoende zou werken’? Zeker omdat er de dagen ervoor al genoeg signalen van het tegendeel te zien waren?
We weten dat een fear appeal in een situatie als deze bij een groot deel van de bevolking effect kan hebben. Uit de wetenschap weten we echter ook, dat het effect groter is naarmate de handelingsadviezen specifieker zijn. En daar valt in de huidige campagne nog veel op te winnen. Een tweede is dat zo’n appeal alleen werkt bij mensen die ook fear voelen. Dus is het niet gek dat de campagne bij jongeren minder zoden aan de dijk zet: zij hebben immers steeds te horen gekregen dat zij niet – of hooguit een beetje – ziek worden. Hun medewerking moet dus niet komen uit persoonlijke angst, maar uit altruïsme. En daarvan weten we ook dat dat bij sommigen wel, maar bij anderen weer minder werkt. De ‘breedspectrum benadering’ van de huidige campagne gaat ten slotte ook voorbij aan psychologische mechanismen die in de weg staan dat we de ernst van de situatie tot ons door laten dringen. Mechanismen als onze optimism bias bijvoorbeeld, of ontkenning als vorm van coping. Het geeft ook volop ruimte voor verdringing van de adviezen door andere belangen: zoals de behoefte aan afleiding en vertier, bravoure of – voor sommigen nog veel belangrijker – levensonderhoud. Kijk bijvoorbeeld eens op kinky.nl en zie hoeveel sekswerkers hun diensten nog vrolijk (?) aanbieden. Terwijl hun type sekswerk toch echt niet op de veilige afstand van 1,5 meter zal worden uitgevoerd….
In de mindmap heb ik even kort samengevat met welke vormen van niet-naleving we daarom sowieso al rekening moeten houden. Dat maakt dat alléén zo’n breedspectrum benadering gedoemd is te mislukken. Precies zoals de Ebola-specialist enkele dagen geleden in Op1 benadrukte: een succesvolle preventiecampagne vraagt óók om het voortdurend masseren van specifieke gemeenschappen, inzetten van sleutelfiguren en het heel precies inspelen op specifieke contexten. Tenminste, als je dat kan. Als je je daar ruimte en gelegenheid voor hebt. En…..de tijd. Als je dat niét hebt zal je een andere benadering moeten kiezen die wél bij iedereen werkt – zoals een striktere lockdown. Die kan je overigens ook maar voor een paar dagen of gedeeltelijk doen om de doelgroepen bij wie het nodig is nog een heel andere fear te bezorgen: dat ze bij onverstandig gedrag nog veel langer binnen zitten. Veel tijd om hierover te delibereren hebben we niet meer: hoe langer we treuzelen, des te hoger de prijs is die we over een paar weken gaan betalen. En hoe onmogelijker de opdracht is waarmee we – onder meer – onze zorgprofessionals opzadelen. Daarom: onderschatting is ons grootste gevaar. Laat naïviteit geen goede tweede worden.
hoogste
