Ook het decembernummer van ‘Psychological Science’ gezien? Of ligt het nog op de stapel voor de kerstvakantie? Zonde, want het bevat een mooi artikeltje over een experiment dat óók relevant is voor het denken over veiligheid en veiligheidsbeleving.

Psychologen van Harvard deden een soort omgekeerd Milgram-experiment (het klassieke experiment waarbij proefpersonen denken dat zij aan een ander zware stroomstoten toedienen). Nu ging het echter niet om het géven, maar om het ontvángen van stroomstoten.

En wat bleek? Mensen die een stroomstoot krijgen, ervaren meer pijn wanneer zij denken dat die stroomstoot hen expres wordt toegediend dan wanneer zij denken dat dit per ongeluk is. En terwijl de mensen uit de ‘per ongeluk’-groep langzaam aan de stroomstoten wennen, blijven de mensen uit de ‘expres’-groep de stroomstoten even pijnlijk vinden.

Volgens de onderzoekers is er sprake van het ‘nocebo-effect’, als tegenhanger van het bekende placebo-effect. Bij het placebo-effect wordt pijn als gevolg van suggestie minder, zonder dat daar een fysieke verklaring voor is. Bij het nocebo-effect wordt de pijn dus juist erger.

En waarom is dit ook relevant voor de veiligheidszorg? Omdat in de veiligheidszorg vaak niet wordt gesnapt waarom mensen zo zwaar tillen aan ogenschijnlijk beperkte criminaliteitsrisico’s. Dus wordt nogal eens geprobeerd mensen duidelijk te maken dat hun onveiligheidsperceptie of -beleving overdreven is, door de risico’s van criminaliteit af te zetten tegen andere risico’s. Zo is de kans om in het verkeer om het leven te komen vele malen groter dan om vermoord te worden. Dus stelt u zich niet een beetje aan?

Keer op keer blijkt echter weer dat dit soort objectiveringen niet werken. Daarom is al vaker geopperd dat ‘ervaren kwade intentie’ een autonoom effect heeft op de veiligheidsbeleving. Het Harvard-experiment biedt daarvoor nu steun.

Ook bij veiligheidsbeleving moeten we dus rekening houden met dat nocebo-effect. Maar dan moeten we meteen ook over een ander aspect daarvan nadenken. Ik dacht zelf namelijk altijd dat criminaliteit uiteindelijk went. De resultaten van het Harvard-experiment geven aanleiding om ook die gedachte nog eens stevig tegen het licht te houden.

Deze column verscheen eerder op www.crimelink.nl