De corona-epidemie is een ongekende crisis van onze volksgezondheid. Maar in deze epidemie ligt nog een andere epidemie besloten: die van angst en onzekerheid. Zoals de Ierse premier gisteren terecht opmerkte heeft déze epidemie nu al een veel grotere doorwerking op onze samenleving dan die van het virus zelf. We gaan door de angst en onzekerheid immers anders denken, voelen en ons anders gedragen. Dat is goed als dat de doorgifte van het virus vermindert. Maar uit onderzoek van andere crises weten we dat het ook substantiële effecten heeft die we niét willen. Dat zo’n crisis niet alleen onze fysieke gezondheid, maar ook onze mentale gezondheid hard raakt. Zelfs zodanig, dat we bijvoorbeeld zowel bij de SARS-crisis van 2002/2003 als bij de financiële crisis na 2008 het aantal suïcides substantieel zagen stijgen. Dergelijke effecten moeten we natuurlijk zien te voorkomen.
Op basis van mijn onderzoek naar de doorwerking van angst en onzekerheid rond criminaliteit, terrorisme, migrantencrisis en financiële crisis heb ik die knock-on effecten in de samenleving wel samengevat als De zeven plagen van onveiligheidsbeleving. We zien namelijk systematisch effecten op (1) Welzijn, (2) Mobiliteit en gebruik van voorzieningen,(3) Sociaal Klimaat, (4) Economie, (5) Criminaliteit en veiligheid, (6) Verhouding tussen burger en bestuur en (7) Bescherming en beveiliging (tegen de dreiging in kwestie).
Onderzoek naar dergelijke effecten in het specifieke geval van een epidemie of pandemie is nog schaars. Een eerste scan van de ervaringen bij de SARS-epidemie van 2002/2003 laat echter grote overeenkomsten zien met wat we al uit niet-gezondheidskundige crises weten én met de theorievorming rond veiligheidsbeleving. Er lijken dus universele mechanismen aan het werk.
Ik ben daarom nu snel de inzichten uit SARS-epidemie, andere crises én theorie aan het integreren. Dat resulteert in een compact overzicht van de doorwerking die we ook van de angst-epidemie op verschillende terreinen in de samenleving kunnen verwachten. En van de vraagstukken waarop we ons dus – naast het gezondheidsvraagstuk – óók moeten prepareren. Voor wie er wat aan heeft, als aanvulling op de al bestaande inzichten. Voor gebruik op bestuurlijk en strategisch niveau probeer ik e.e.a. in één compacte infographic of mindmap samen te brengen. Heeft u daar wat aan, laat het me weten! En bent u zelf bezig met vergelijkbaar werk, laat het weten, dan kunnen we zien hoe we elkaar kunnen versterken!
