Met het invallen van de dooi is het weer afgelopen met de ijspret. Hoewel: pret? In de kranten viel minstens zoveel te lezen over chaos, risico’s en calamiteiten als over plezier. Dat is geen toeval: het is een reflectie van een bredere ontwikkeling. Daarom: “toon mij uw nationale volkssport, en ik zal u zeggen hoe uw samenleving over veiligheid denkt”.
In de vorige eeuw was het schaatsleven nog simpel. Als het vroor, dan bond je de schaatsen onder. Je keek zelf of het ijs sterk genoeg was, of je vroeg het aan een local. Als je niet wist wat ‘het ken net’ betekent had je een nat pak. Bad luck. En ja, elk schaatsseizoen schoven er wel een paar mensen dodelijk onder het ijs. Net zoals er mensen lelijk op hun snufferd gingen. Shit happens, dachten we dan. En we gingen nog eens pootje-over.
Kort na ‘Volendam’ kwam daarin verandering. Want snel daarna was één van de eerste ijsfoto’s in de kranten er niet één van zorgeloze schaatsers. Het was er één van brandweerduikers op het ijs, oefenend voor dat wat komen ging. Opvallend. Het markeerde een structurele verandering in de benadering van de ijspret.
Even later bleken ijsclubs terughoudend te zijn geworden in het organiseren van toertochten. Kon men immers de veiligheid van de mensen wel garanderen? Het was een vraag die nooit eerder op de voorgrond stond. Nu wel.
Dit jaar ging de ontpretting van het schaatsen in gezwind tempo door. De sloten waren nog niet dichtgevroren of de KNSB maande ons om vooral een helm te dragen. Het Journaal berichtte van vele gewonden die op het ijs zijn gevallen en van ambulances die de gewonden nauwelijks konden bereiken. Alleen omdat het even dooide chocoladeletterde De Wakkerste Krant van Nederland “CHAOS OP HET IJS”.
En we begonnen vervolgens – oerhollands – ook maar over de centen. Wie na onvoorzichtig gedrag op het ijs gered moet worden, moest dat voortaan maar zelf betalen, zo opperde een ijverige brandweerbaas. Schaatsen was kennelijk echt een veiligheidsissue geworden.
Is het ijs dan zoveel ijziger geworden, of het water zoveel natter? Natuurlijk niet. Wat we hier vooral zien is Risikogesellschaft im Praxis. Een samenleving in de ban van het risicodenken. Hoewel het woord samenleving hier wel enige nuance behoeft. Want het waren vooral bestuurders en media die het schaatsen bezagen vanuit het frame van de risico’s. Het volk ging gewoon lekker schaatsen. Maar daar zit ‘m nu net de kneep.
Ik het waardeer dat bestuur en media oog hebben voor risico’s. Maar we dreigen collectief te vergeten that life is a dangerous thing. Met de risicofixatie van het politiek-publicitaire complex raken we de balans een beetje kwijt. Waardoor we, op vele terreinen, het kind met het badwater weg aan het gooien zijn. En nu dus ook met het ijswater.
Ik hoop dan ook dat de dooi binnenkort ook het bestuurlijk risicodenken bereikt. Want dan kan pret wellicht toch gewoon pret blijven.
Deze column verscheen in januari 2009 op www.crimelink.nl
