Versnelling

Het was niet de eerste keer dat Tjeenk Willink hierop wees, hij is ook zeker niet de enige.  De erosie van de rechtsstaat is dan ook al langer aan de gang. Maar in de afgelopen jaren lijkt daar nog een extra versnelling in te zijn gekomen. De combinatie van verregaande bezuinigingen, een technocratische sturingsfilosofie en door social media aangejaagd Lees verder →

Na jaren van beperkte aandacht is het vraagstuk van ‘ondermijning’ nu een hot issue in veiligheidsland. Pieter Tops en Jan Tromp kregen zo, als het ware ‘buitenom’, voor elkaar wat eerder via de gebruikelijke communicatiekanalen ‘binnendoor’ niet lukte. Met hun boek De achterkant van Nederland brachten zij het ondermijningsvraagstuk een fors aantal treden hoger op de bestuurlijke agenda. Inmiddels is er geen organisatie meer in het veiligheidscomplex dat géén aandacht voor ondermijning zegt te hebben. En als kers op de taart kwam vorig week ook een Landelijk Strategisch Overleg Ondermijning voor het eerst bij elkaar.

Het lijkt mij een prima zaak dat we de aanpak van ondermijnende criminaliteit een extra impuls geven. Maar er knaagt ook wat. Want het begrip ondermijning bekt lekker, maar het lijkt wel alsof iedereen er wat anders onder verstaat. En kan het zijn dat we ook wat boter op het hoofd hebben? Waardoor het pad naar een succesvolle aanpak weleens glibberiger Lees verder →

Het is nog maar kortgeleden dat je op ons voor de veiligheid meest belangrijke departement – het Ministerie van Veiligheid en Justitie – vooral jubelverhalen hoorde over de staat van criminaliteit en veiligheid in Nederland. De criminaliteit daalde immers al jaren gestaag en zojuist was eindelijk de Nationale Politie tot stand gebracht: die zou de nog resterende criminaliteit ongetwijfeld een volgende slag toebrengen. Kortom: op het gebied van criminaliteit en veiligheid hadden we voorlopig weinig te vrezen. In de aanloop naar de verkiezingen van 2016 droeg ook minister-president Rutte die boodschap nog eens uit: ‘Nederland wordt steeds veiliger!’

Wie louter keek naar de criminaliteitscijfers kon ook gemakkelijk tot die conclusie komen. Die lieten immers – vanaf pakweg de eeuwwisseling – een ongekende daling zien van de criminaliteit, een ontwikkeling die bestuurders en beleidsmakers vanzelfsprekend met graagte omarmden als de vrucht van hun nimmer aflatende inspanningen. Dat de crime drop zich overal in de ontwikkelde wereld voordeed, ongeacht het gevoerde beleid, werd daarbij maar even buiten beschouwing gelaten. Net als dat we maar liever niet keken naar early warning signals die leken te zeggen dat de criminaliteit niet alleen daalde, maar ook Lees verder →

Dat het nieuwe kabinet extra investeringen doet in de veiligheid zal niemand zijn ontgaan. Minder aandacht krijgt het dat óók er wordt bezuinigd. Op preventie, maar ook bijvoorbeeld op de zogenaamde Veiligheidsmonitor. Dat lijkt me op meerdere gronden erg onverstandig.

Deze week behandelt de Tweede Kamer de begroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid. In het regeerakkoord is voor dat departement een fors aantal miljoenen extra gereserveerd. Voor versterking van de politie, voor de aanpak van cybercrime of terrorisme en voor een intensivering van de aanpak van ondermijning. Niks te klagen dus, zou je zeggen.

In al dat miljoenengeweld zou je echter gemakkelijk over het hoofd zien dat de J&V-begroting van dit jaar ook een paar opmerkelijke bezuinigingen bevat. De eerste is de forse korting op het budget van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV), het landelijk expertisecentrum dat gemeenten ondersteunt bij het vormgeven van hun veiligheidsbeleid. Dan kan je de politie wel geld extra geven, maar als je dan tegelijkertijd bezuinigt op het meer preventieve veiligheidsbeleid van gemeenten span je het paard achter de wagen. Vorig jaar stak de Tweede Kamer al terecht een stokje voor deze bezuiniging, wat voor het departement geen reden was om dit jaar niet weer precies dezelfde bezuiniging op te voeren. Inmiddels ligt er dan ook wederom een – ook door mij van harte ondertekende – petitie in de Tweede Kamer om deze onverstandige bezuiniging terug te draaien.

Een tweede bezuiniging heeft echter nog minder aandacht gekregen: die op de Veiligheidsmonitor, het grootschalige onderzoek over veiligheid onder de Nederlandse bevolking. Dat onderzoek brengt jaarlijks in kaart hoe vaak burgers slachtoffer zijn geworden van uiteenlopende vormen van criminaliteit, of zij daarvan aangifte hebben gedaan, hoe veilig zij zich voelen en hoeveel vertrouwen zij bijvoorbeeld hebben in de politie. Precies die onderwerpen dus waar de laatste tijd veel ophef over is geweest. De politie gaf immers aan op veel criminaliteit geen zicht te meer hebben. De aangiftebereidheid van de burger zou dalen. En het vertrouwen in de politie zou onder druk staan, net als de relevantie en geloofwaardigheid van de officiële politiecijfers. Dan is het dus zaak heel zuinig te zijn op een instrument dat precies op dat soort zaken een onverdacht licht werpt. Het omgekeerde gebeurt echter: op bureaucratisch-boekhoudkundige gronden wordt de veiligheid van de burger voortaan niet meer jaarlijks, maar eens in de twee jaar gemeten. “Dan zien we de trends ook wel”. Ongetwijfeld, maar een stuk minder scherp. Terwijl het veiligheidslandschap op dit moment zo snel verandert dat we eerder vaker dan minder vaak zouden moeten monitoren.

De bezuiniging staat ook nog eens op gespannen voet met de recente aanbevelingen van de commissie Kuijken. Die constateert immers dat het dringend noodzakelijk is dat de politie meer inzicht krijgt in de effecten van haar inzet. De commissie bepleit daarom de inrichting van een aparte evaluatie- en monitoreenheid. Een – liefst nog verder verbeterde – Veiligheidsmonitor kan daarvoor essentiële input leveren. Zeker omdat deze laat zien dat de uitwerking van veiligheids- en politiebeleid op het publiek soms anders is dan verwacht. Dan past het niet deze zo ongemerkt te halveren.

In het Regeerakkoord benadrukt het nieuwe kabinet dat het er niet alleen om gaat dat Nederland veiliger wordt, maar dat het minstens zo belangrijk is dat dat door burgers ook zo wordt ervaren. De voorgestelde bezuiniging laat zien dat we weliswaar zeggen dat de veiligheid van de burger belangrijk is, maar dat daarmee voeling houden kennelijk geen geld mag kosten. Als ik de Tweede Kamer was, zou ik daar toch anders over denken. Als we de burger wérkelijk belangrijk vinden: let’s put our money where our mouth is.

‘Nederland is veiliger’, zegt premier Rutte in zijn persoonlijk plan voor de toekomst dat hij in oktober in het AD ontvouwde. De cijfers geven hem gelijk: het CBS signaleert al jaren een daling in het criminaliteitsniveau. De crime drop die zich in de hele westerse wereld voordoet gaat aan ons land niet voorbij. De metingen laten ook zien dat we ons de afgelopen 20 jaar nog eens veel veiliger zijn gaan voelen. Rutte heeft gelijk dus, zou je zeggen.

Dat valt helaas nog maar te bezien. Want de dalingen gelden alleen voor die vormen van criminaliteit die we van oudsher kennen. En volgens onze traditionele manieren van meten. Nederland is dus veiliger, maar alleen voor wie in de achteruitkijkspiegel lijkt. Terwijl we door de voorruit tal van nieuwe bedreigingen kunnen zien opdoemen. Geopolitiek, klimatologisch, economisch. Maar ook op het smallere terrein van crime en fear. Zo maken we ons inmiddels veel meer zorgen over terrorisme en migratie dan over  criminaliteit. Polarisatie grijpt razendsnel om zich heen, met allerlei schadelijke doorwerkingen in de samenleving. En steeds meer wordt zichtbaar dat ICT onze samenleving niet alleen grote kansen, maar ook forse bedreigingen oplevert. In de vorm van cybercriminaliteit, cyberspionage, cyberwarfare. Of, om maar een recent voorbeeld te nemen, doordat buitenlandse mogendheden op geraffineerde wijze ‘onze’ social media benutten om olie op het vuur van het westerse maatschappelijk ongenoegen te gooien.

Met dergelijke ontwikkelingen is in korte tijd een heel nieuw veiligheidslandschap ontstaan. Met daarop oude spelers, die het nog best lastig vinden om zich aan de nieuwe uitdagingen aan te passen. En met nieuwe – veelal commerciële – spelers – die sommige van die nieuwe uitdagingen wellicht uitstekend snappen, maar die op hun beurt soms nog moeten leren zien dat voor échte veiligheid meer telt dan alleen het commercieel belang. Angst verkoopt immers prima, zo liet Trump ons ook net weer zien, maar draagt niet echt aan een beter functionerende, veiliger samenleving. Ook werken aan veiligheid vraagt dus om maatschappelijk verantwoord ondernemen, waarbij shareholder value en public value hand in hand gaan. Krijgen we dat voor elkaar, dan zijn we ongetwijfeld in staat óók het vraagstuk van de cyber(on)veiligheid gezamenlijk het hoofd te bieden. Net zoals dat in de afgelopen jaren met tal van ‘oude’ veiligheidsvraagstukken is gelukt.

Deze column verscheen op maandag 19 december 2016 als voorwoord van de bijlage ‘Nieuwe Veiligheid’ van het FD

Interessant om te zien wat er deze week met een klein berichtje over de Nederlandse politie gebeurde. Het laat het belang zien van hoe je wilt kijken. Hoe je framet dus.

Dinsdag bracht de Nederlandse politie naar buiten dat 99,7% van de wapendragende agenten die vorig jaar meededen aan de verplichte schiettoets waren geslaagd. De politie maakte deze cijfers bekend naar aanleiding van een WOB-verzoek van het AD. Interessant dat er een WOB-procedure voor nodig is om met deze cijfers te komen, maar helemaal Lees verder →

Kort na de aanslagen in Brussel versterkte de nationale politie haar aanwezigheid op de vier belangrijkste stations in Nederland. Daarbij werd ook de nieuwe Bewakingseenheid ingezet, waardoor voor het eerst politiemensen met ‘lange wapens’ (het Heckler & Koch MP5 machinepistool) zichtbaar zijn. Op de mate waarin die inzet het publiek ook een gerust gevoel geeft bestaan verschillende visies. De ‘congruentietheorie’ geeft aan dat als de zorgen onder het publiek maar groot genoeg zijn, de zwaardere en zichtbare inzet van de politie zal leiden tot een groter veiligheidsgevoel van het publiek. Dan is de vraag natuurlijk wanneer de zorgen van het publiek groot genoeg Lees verder →

Gisteren gaf de Nationale Politie cijfers vrij over de incidenten die de politie het afgelopen jaar registreerde in en rond opvanglocaties van vluchtelingen. Dat lijkt me een verstandige keuze. Het hele debat wordt te veel gekleurd door suggesties en halve waarheden, het is veel beter om open te zijn. Zie daarover ook mijn bijdrage op Secondant van vorige week. Folkert Jensma betreurde het vandaag in zijn column wel dat de cijfers niet meteen van meer duiding waren voorzien. Daardoor blijft het volgens hem buiten beeld dat de meeste incidenten zich afspelen tussen asielzoekers onderling. Het zijn dus volgens hem de asielzoekers zelf die de meeste overlast hebben: van elkaar.

Plv. Korpschef Ruud Bik pleitte er in diverse media voor over te gaan op kleinere opvangcentra. Daar zou wellicht de kans op onderlinge fricties kleiner zijn, het zou de politie het ook makkelijker maken in te grijpen bij incidenten. Het zou ook de onrust onder omwonenden kunnen verminderen. Zo’n onderzoek zou gedaan moeten worden door het ministerie van VenJ  en betrekking moeten hebben op   de relatie tussen de omvang van opvanglocaties, incidenten en onrust. Zo’n onderzoek lijkt me  een goede zaak. Zolang dat onderzoek niet wordt gebruikt Lees verder →